بوت استرپ چیست؛ پایه‌گذار سریع‌ترین طراحی‌های وب

بوت استرپ (Bootstrap) یک فریم‌ورک فرانت‌اند رایگان و متن‌باز است که برای ساده‌سازی و تسریع فرایند طراحی وب‌سایت‌های واکنش‌گرا (Responsive) و موبایل فرست (Mobile-First) ساخته شده‌است. اگر ساده‌تر بخواهیم بگوییم که بوت استرپ چیست؟ مجموعه‌ای عظیم از قطعات از پیش طراحی‌شده (مانند دکمه‌ها، فرم‌ها، منوها و سیستم گریدبندی) را در اختیار شما قرار می‌دهد. کاربرد بوت استرپ این است که به جای اینکه هر بار چرخ را از اول اختراع کنید، می‌توانید از این قطعات آماده برای ساختن سریع یک وب‌سایت زیبا و کاملاً واکنش‌گرا استفاده نمایید.

در این مقاله می‌خواهیم ببینیم که کاربرد فریمورک بوت استرپ در سایت چیست؟ و چگونه می‌توانیم بدون دانش عمیق css  با آن وب‌سایت‌هایی کاملاً واکنش‌گرا (Responsive) بسازیم.

 ویژگی‌های بوت استرپ

آنچه در بوت استرپ چیست گفتیم بیانگر قدرت و زیبایی این فریمورک است. بوت استرپ این قدرت را مدیون ۳ ویژگی کلید آن است که باهم ترکیب می‌شوند و این زیبایی و قدرت را می‌سازند. این سه ویژگی که در ادامه بررسی می‌کنیم عبارت‌اند از: سیستم گرید برای چیدمان، کامپوننت‌ها برای ساختار و کلاس‌های کاربردی برای شخصی‌سازی.

۱- سیستم گرید (Grid System)

این سیستم که در مستندات رسمی بوت استرپ به‌طور کامل توضیح داده شده، یک روش هوشمندانه برای تقسیم‌بندی افقی صفحه است. در این سیستم صفحه شما به یک شبکه نامرئی ۱۲ ستونی تقسیم شده‌است. حالا کاربرد بوت استرپ چیست؟ این است که به شما اجازه می‌دهد مشخص کنید هر عنصر از محتوای شما، چند ستون از این ۱۲ ستون را اشغال کند.

• می‌خواهید دو ستون هم‌اندازه داشته باشید؟ هر کدام را روی ۶ ستون تنظیم می‌کنید (۶+۶=۱۲).
• نیاز به یک ستون اصلی بزرگ و یک نوار کناری کوچک دارید؟ ستون اصلی را ۸ و نوار کناری را ۴ ستون در نظر می‌گیرید (۸+۴=۱۲).

اما قدرت واقعی اینجا نمایان می‌شود: شما می‌توانید این تقسیم‌بندی را برای اندازه‌های مختلف صفحه (موبایل، تبلت، دسکتاپ) تغییر دهید. برای مثال می‌توانید تعیین کنید که دو ستون ۶تایی شما، در صفحه‌های کوچک موبایل دیگر کنار هم نباشند، بلکه زیر هم قرار بگیرند و هر کدام تمام ۱۲ ستون را اشغال کنند. این کار تنها با اضافه کردن چند کلاس ساده به کدهای HTML شما انجام می‌شود.

مثال عملی:

/HTML/

<div class="container">
  <div class="row">
<div class="col-md-6 col-sm-12">
   ستون اول
</div>
<div class="col-md-6 col-sm-12">

   ستون دوم
</div>
  </div>
</div>

با همین چند خط کد ساده، شما یک چیدمان کاملاً واکنش‌گرا ساخته‌اید.

۲- کامپوننت‌ها (Components)

نرم افزار بوت استرپ ده‌ها کامپوننت، یعنی قطعه آماده و ازپیش‌طراحی‌شده را در اختیار شما قرار می‌دهد که می‌توانید به سادگی آن‌ها را در سایت خود کپی و استفاده کنید. این کامپوننت‌ها زیبا، کاملاً واکنش‌گرا و سازگار با تمام مرورگرها طراحی شده‌اند.

محبوب‌ترین کامپوننت‌های بوت استرپ چیستند؟

• Navbar: منوهای ناوبری پیچیده و واکنش‌گرا برای بالای سایت
• Cards: جعبه‌های زیبا برای نمایش محتوا به‌همراه عکس، عنوان و متن
• Buttons: انواع دکمه‌های از پیش استایل‌دهی‌شده در رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف
• Forms: ساختارهای آماده و بهینه برای انواع فرم‌های ورود، ثبت‌نام و تماس
• Modals: پنجره‌های پاپ‌آپ برای نمایش اطلاعات یا گرفتن ورودی از کاربر
• Alerts: کادرهای هشدار برای اطلاع‌رسانی به کاربر
• Carousel: اسلایدرهای عکس واکنش‌گرا

استفاده از این قطعات آماده، سرعت کدنویسی شما را به‌شکل چشمگیری افزایش می‌دهد و از درگیر شدن با جزئیات پیچیده CSS و JavaScript جلوگیری می‌کند.

مقاله مرتبط: جاوا اسکریپت چیست؟ راهنمای شروع + معرفی بهترین منابع آموزشی

۳- کلاس‌های کاربردی (Utility Classes)

این بخش اسلحه مخفی توسعه‌دهندگان حرفه‌ای در بوت استرپ ۵ است. گاهی شما نمی‌خواهید از یک کامپوننت کامل استفاده کنید، بلکه فقط نیاز دارید یک تغییر کوچک در ظاهر یک عنصر ایجاد کنید؛ مثلاً کمی حاشیه به آن اضافه کنید، رنگ متن را تغییر دهید یا آن را وسط‌چین کنید.

در حالت عادی، برای این کار باید یک کلاس جدید در فایل CSS خود تعریف کنید. اما بوت استرپ با کلاس‌های کاربردی (Utilities) این فرایند را متحول کرده‌است. اما کلاس‌های بوت استرپ چیستند؟ میان‌برهایی هستند که هر کدام فقط یک کار مشخص را انجام می‌دهند. مثلاً:

• می‌خواهید یک نوشته را وسط‌چین کنید؟ از کلاس text-center استفاده کنید.
• نیاز به کمی فاصله از بالا دارید؟ کلاس mt-3 (margin-top) را اضافه کنید.
• می‌خواهید پس‌زمینه یک بخش را آبی کنید؟ کلاس bg-primary را به آن بدهید.

مثال عملی:

/HTML/

<div class="bg-dark text-white rounded p-4">
این یک مثال از قدرت کلاس‌های کاربردی است.
</div>

همانطور که می‌بینید، بدون نوشتن حتی یک خط کد CSS، یک عنصر کاملاً شخصی‌سازی‌شده ساختیم. این ویژگی به شما قدرت و انعطاف‌پذیری فوق‌العاده‌ای برای اعمال تغییرات سریع و دقیق می‌دهد.

مقاله مرتبط: یادگیری HTML و CSS قدم‌به‌قدم؛ راهی ساده برای ورود به دنیای طراحی وب

به‌طور خلاصه، شما با سیستم گرید ساختار کلی را می‌چینید، با کامپوننت‌ها محتوای خود را در آن قرار می‌دهید و در نهایت با کلاس‌های کاربردی، جزئیات نهایی را مطابق سلیقه خود تنظیم می‌کنید. این ترکیب سه‌گانه، راز سرعت و کارایی فریمورک فرانت اند بوت استرپ است.

دلایل استفاده از بوت استرپ

شاید بپرسید با وجود ابزارهای مختلف، کاربرد فریمورک بوت استرپ در سایت چیست که آن را تا این حد محبوب کرده است؟ دلایل کلیدی موفقیت آن را می‌توان در چند مورد خلاصه کرد که توسط منابع معتبری مانند W3Schools نیز تأیید شده‌اند:

1. سرعت توسعه: شما می‌توانید در عرض چند ساعت، یک نسخه اولیه (Prototype) کاملاً کاربردی از یک وب‌سایت را طراحی و پیاده‌سازی کنید.
2. یادگیری آسان: اگر با اصول اولیه HTML و CSS آشنا باشید، می‌توانید به‌سرعت کار با بوت استرپ را شروع کنید. نیازی به غرق شدن در مفاهیم پیچیده JavaScript یا CSS ندارید.
3. طراحی واکنش‌گرا (Responsive) به‌صورت پیش‌فرض: بوت استرپ با فلسفه “موبایل فیرست” (Mobile-First) ساخته شده‌است. یعنی هر عنصری که با آن می‌سازید از ابتدا برای نمایش صحیح در صفحات کوچک موبایل بهینه شده و سپس برای نمایشگرهای بزرگ‌تر تطبیق داده می‌شود. این ویژگی شما را از کابوس سازگار کردن سایت برای دستگاه‌های مختلف نجات می‌دهد.
4. سازگاری با مرورگرها: کدهای بوت استرپ روی تمام مرورگرهای مدرن (مانند کروم، فایرفاکس، سافاری و اج) تست شده و به‌خوبی کار می‌کنند. دیگر نیازی نیست نگران تفاوت نمایش سایت خود در مرورگرهای مختلف باشید.
5. جامعه بزرگ و پشتیبانی قوی: از آنجایی که میلیون‌ها نفر از این فریم‌ورک استفاده می‌کنند، برای هر مشکلی که به آن بربخورید یک راه‌حل، آموزش یا نمونه کد در اینترنت وجود دارد.
6. قابلیت شخصی‌سازی بالا: برخلاف تصور عمومی که همه سایت‌های ساخته‌شده با بوت استرپ شبیه هم هستند، این فریم‌ورک بسیار انعطاف‌پذیر است. با استفاده از متغیرهای Sass و کلاس‌های کاربردی (Utility Classes)، می‌توانید ظاهر آن را کاملاً مطابق با برند خود شخصی‌سازی کنید.

نسخه‌های مختلف بوت استرپ

در بوت استرپ چیست گفتیم که این فریمورک در ۲۰۱۰ منتشرشده است. اکنون باید اضافه کنیم که از زمان انتشار تا به امروز مسیر بلندی را طی کرده و نسخه‌های مختلفی از آن منتشر شده‌است. شناخت تفاوت‌های اصلی این نسخه‌ها به شما کمک می‌کند تا انتخاب درستی برای پروژه‌های خود داشته باشید.

نسخه	مهم‌ترین ویژگی‌ها و تغییرات	وضعیت فعلی
بوت استرپ 3	معرفی فلسفه “Mobile-First”، استفاده گسترده از کامپوننت‌ها	منسوخ شده. دیگر پشتیبانی نمی‌شود و استفاده از آن توصیه نمی‌شود.
بوت استرپ 4	بازنویسی کامل با Flexbox، کنار گذاشتن پنل‌ها و چاه‌ها، معرفی کامپوننت کارت (Card). وابستگی به jQuery.	پشتیبانی محدود. هنوز در بسیاری از پروژه‌های قدیمی استفاده می‌شود.
بوت استرپ 5	حذف کامل وابستگی به jQuery، پشتیبانی از RTL (راست‌چین) به‌صورت پیش‌فرض، معرفی Utilities API، بهبود سیستم گرید.	آخرین نسخه پایدار. توصیه می‌شود تمام پروژه‌های جدید با این نسخه شروع شوند.

نکته کلیدی: اگر امروز قصد شروع یک پروژه جدید را دارید، بدون هیچ تردیدی به سراغ نسخه ۵ بوت استرپ بروید. حذف jQuery آن را سبک‌تر و سریع‌تر کرده و پشتیبانی ذاتی از زبان‌های راست‌چین مانند فارسی، کار را برای ما بسیار ساده‌تر می‌کند.

مزایا و معایب بوت استرپ

تا اینجا گفتیم بوت استرپ چیست و توضیح دادیم که چقدر کار با آن آسان می‌شود. اما هیچ ابزاری در توسعه وب حلال همه مشکلات نیست و بوت استرپ هم از این قاعده مستثنی نیست و مزایا و معایب خودش را دارد. اینکه فریمورک بوت استرپ برای پروژه شما مناسب است یا نه، کاملاً به اهداف، زمان و سطح سفارشی‌سازی مورد نیاز شما بستگی دارد.

مزایا (چرا استفاده کنیم؟)	معایب (چرا استفاده نکنیم؟)
سرعت خیره‌کننده در توسعه و نمونه‌سازی	احتمال شباهت ظاهری سایت به دیگران
یادگیری آسان و مناسب برای تازه‌کارها	حجم بالای فایل‌ها و تأثیر منفی بر سرعت
واکنش‌گرایی بدون زحمت زیاد	کدهای HTML شلوغ و تودرتو برای چیدمان
جامعه بزرگ و منابع آموزشی بی‌شمار	نیاز به بازنویسی (Override) برای طراحی‌های خاص
ایجاد استاندارد و یکپارچگی در تیم‌ها	انعطاف‌پذیری اندک برای طراحی‌های بسیار خلاقانه

مزایای بوت استرپ چیست؟

دلایل محبوبیت انفجاری بوت استرپ کاملاً مشخص و قانع‌کننده است. این فریم‌ورک مشکلات واقعی توسعه‌دهندگان را هدف گرفته و برای آن‌ها راه‌حل‌های ساده‌ای ارائه می‌دهد که برخی از آن‌ها در بخش‌های قبلی هم اشاره‌شد اما مرور آن‌ها خالی‌از لطف نیست.

۱- سرعت توسعه بی‌نظیر:

این اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین مزیت بوت استرپ است. با استفاده از کامپوننت‌های آماده و سیستم گرید، می‌توانید در چند ساعت یک وب‌سایت کامل و کاربردی را از صفر برپا کنید. این ویژگی برای ساخت نمونه‌های اولیه (MVP)، پروژه‌های با بودجه و زمان اندک و پنل‌های ادمین ایدئال است.

۲- یادگیری آسان و شروع سریع:

برخلاف بسیاری از ابزارهای مدرن که نیاز به یادگیری مفاهیم پیچیده دارند، هرکسی با دانش پایه HTML و CSS می‌تواند کار با بوت استرپ را شروع کند. مستندات آن فوق‌العاده کامل و پر از مثال‌های کاربردی است.

۳- اکوسیستم و جامعه قدرتمند:

بوت استرپ یک جامعه میلیونی دارد. این یعنی برای هر سوال یا مشکلی که داشته باشید، هزاران مقاله، ویدیو و پاسخ در انجمن‌هایی مثل Stack Overflow وجود دارد. همچنین هزاران قالب و افزونه آماده (رایگان و پولی) برای آن توسعه داده‌شده که سرعت کار را حتی بیشتر هم می‌کند.

۴- واکنش‌گرایی صددرصد:

شما دیگر نگران نمایش سایت در موبایل، تبلت یا دسکتاپ‌های مختلف نخواهید بود. سیستم گرید و کامپوننت‌های بوت استرپ از ابتدا با فلسفه “Mobile-First” طراحی شده‌اند و این آرامش خاطر بزرگی به همراه دارد.

۵- یکپارچگی و استانداردسازی در پروژه‌های تیمی:

وقتی چند توسعه‌دهنده روی یک پروژه کار می‌کنند، بوت استرپ یک زبان مشترک بین آن‌ها ایجاد می‌کند. این هماهنگی از نوشتن کدهای ناسازگار و تکراری جلوگیری کرده و نگهداری پروژه در بلندمدت را بسیار آسان‌تر می‌کند.

معایب بوت استرپ چیست؟

حالا به بخش مهم ماجرا می‌رسیم. درنقطه مقابل مواردی که در مزایای بوت استرپ چیست گفتیم، در سناریوهایی نیز باید از bootstrap دوری کرد. 

1- شباهت ظاهری وب‌سایت‌ها:

این معروف‌ترین انتقاد به بوت استرپ است. از آنجایی که میلیون‌ها سایت از آن استفاده می‌کنند، اگر برای شخصی‌سازی ظاهر آن وقت نگذارید، وب‌سایت شما ممکن است شبیه هزاران سایت دیگر شود و هویتی منحصربه‌فرد نداشته باشد.

2- حجم نسبتاً بالای فایل‌ها (Bloat):

برای استفاده از یک دکمه ساده، شما مجبورید کل کتابخانه CSS و JS بوت استرپ را بارگذاری کنید. این حجم اضافه (Bloat) می‌تواند روی سرعت بارگذاری سایت، به‌خصوص در پروژه‌های کوچک، تأثیر منفی بگذارد و نمرات شما را در ابزارهایی مانند Google PageSpeed Insights کاهش دهد.

3- کدهای HTML شلوغ و نیاز به بازنویسی (Override):

گاهی برای رسیدن به یک طراحی خاص، مجبور می‌شوید استایل‌های پیش‌فرض بوت استرپ را بازنویسی (Override) کنید. این کار می‌تواند به کدهای CSS پیچیده و استفاده از !important منجر شود که نگهداری کد را دشوار می‌کند. همچنین، ساختار گرید گاهی شما را مجبور به استفاده از تگ‌های <div> تودرتوی زیادی می‌کند که خوانایی HTML را کم می‌کند.

4- انعطاف‌پذیر نبودن برای طراحی‌های خلاقانه:

بوت استرپ یک فریم‌ورک قانون‌مند (Opinionated) است؛ یعنی شما را تشویق می‌کند که از روش‌های مشخص آن پیروی کنید. اگر قصد پیاده‌سازی یک طراحی بسیار خاص، هنری و خارج از چارچوب‌های استاندارد را دارید، دست‌وپای شما را می‌بندد و جنگیدن با قوانین آن نیز انرژی بیشتری از شما می‌گیرد تا اینکه از ابتدا با CSS خالص یا یک ابزار منعطف‌تر مثل Tailwind CSS کار کنید.

چرا توییتر بوت استرپ را ساخت؟

داستان بوت استرپ از یک نیاز واقعی در یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری جهان یعنی توییتر شروع شد. در سال ۲۰۱۰، تیم‌های مختلفی در توییتر روی ابزارها و رابط‌های کاربری متفاوتی کار می‌کردند. مشکل اینجا بود که هر تیم از کتابخانه‌ها و کدهای مختص به خود استفاده می‌کرد. نتیجه چه بود؟ ناهماهنگی کامل!

یک دکمه در یک بخش از توییتر با دکمه‌ای دیگر در بخشی متفاوت، ظاهری کاملاً ناسازگار داشت. این ناهماهنگی نگهداری و توسعه محصول را به یک کابوس وحشتناک تبدیل کرده بود. اینجا بود که دو نفر از توسعه‌دهندگان توییتر، Mark Otto و Jacob Thornton، برای حل این مشکل داخلی، پروژه‌ای به نام “Twitter Blueprint” را شروع کردند. هدف آن‌ها ساخت یک چارچوب مشترک و استاندارد بود تا تمام توسعه‌دهندگان توییتر از آن استفاده کنند و ظاهر تمام محصولات شرکت یکپارچه و هماهنگ شود. این پروژه داخلی آنقدر موفق بود که در سال ۲۰۱۱ آن را با نام Bootstrap به‌صورت متن‌باز منتشر کردند تا تمام دنیا بتواند از آن استفاده کند.

روش اجرای سریع پروژه‌های بوت استرپ

تا اینجا فهمیدیم بوت استرپ چیست و چه قدرت فوق‌العاده‌ای برای سرعت بخشیدن به فرایند طراحی وب دارد. اما دانستن قابلیت‌های یک ابزار، تنها بخشی از مسیر است. مهم‌تر از آن، بهینه کردن فرایند کاری (Workflow) شما است؛ چون بهترین فریم‌ورک دنیا هم اگر در یک محیط کاری نامناسب و پر از اصطکاک استفاده شود، کارایی خود را از دست می‌دهد.

چالش مدیریت کدها و پیش‌نمایش زنده پروژه

بیایید با خودمان روراست باشیم. چرخه معیوب «نوشتن چند خط کد HTML > ذخیره کردن فایل > رفتن به مرورگر > زدن دکمه Refresh» چقدر تمرکز شما را به هم ریخته است؟ این فرایند تکراری به‌خصوص در مراحل اولیه طراحی که مدام درحال آزمون‌وخطا هستید، می‌تواند بسیار خسته‌کننده و زمان‌بر باشد.

از طرفی، راه‌اندازی یک سرور توسعه محلی (Local Development Server) برای دیدن پیش‌نمایش زنده، اگرچه یک راه‌حل است، اما خودش چالش‌هایی به همراه دارد؛ مثلاً نیاز به نصب نرم‌افزارهای مختلف یا درگیری با تنظیمات خط فرمان (Command-Line) که برای بسیاری از طراحان و توسعه‌دهندگان تازه‌کار یک مانع بزرگ محسوب می‌شود. اما امروزه ابزارهایی ساخته شده‌اند که با استفاده از آن‌ها می‌توانید بدون هیچ‌گونه نصب و راه‌اندازی پیچیده، کدهای بوت استرپ خود را بنویسید و نتیجه را همان لحظه ببینید!

ژوپیتر لب بهترین ابزار برای اجرای بوت استرپ

شاید ژوپیتر لب را بیشتر به‌عنوان ابزاری برای دانشمندان داده و تحلیل‌گران بشناسید، اما قابلیت‌های آن بسیار فراتر از این است. ژوپیتر لب یک محیط توسعه تعاملی تحت وب است که به شما اجازه می‌دهد کدهای خود را در واحدهایی به نام «سلول» بنویسید و اجرا کنید. جالب این‌جا است که شما می‌توانید در یک سلول، کدهای HTML، CSS و JavaScript مربوط به فریمورک فرانت اند بوت استرپ را بنویسید و با اجرای همان سلول، خروجی بصری و نهایی را بلافاصله در زیر آن مشاهده کنید!

این یعنی:

• پایان چرخه Save/Refresh: دیگر نیازی به جابه‌جایی بین ویرایشگر کد و مرورگر نیست. همه‌چیز در یک محیط یکپارچه اتفاق می‌افتد.
• نمونه‌سازی برق‌آسا: ترکیب سرعت بوت استرپ با بازخورد فوری ژوپیتر لب، یک ترکیب عالی برای تست سریع ایده‌ها و ساخت پروتوتایپ‌های تعاملی ایجاد می‌کند.
• صفر تا صد در مرورگر: نیازی به نصب هیچ نرم‌افزار یا سرور محلی ندارید. تمام کاری که نیاز دارید یک مرورگر وب است.

این رویکرد مدرن، اصطکاک موجود در فرایند توسعه را به کلی حذف می‌کند. حالا بهترین بخش ماجرا این است که برای تجربه این سرعت و سادگی، لازم نیست خودتان را درگیر نصب و پیکربندی ژوپیتر لب کنید. شما می‌توانید از سرویس ژوپیتر لب ابری فردوسی را با ۱۰۰ هزارتومان اعتبار رایگان استفاده کنید و اولین پروتوتایپ خود را در چند دقیقه، بدون هیچ‌گونه نصب سیستمی اجرا کنید.

جمع‌بندی

در پایان مقاله بوت استرپ چیست، به یاد داشته باشید که bootstrap یک ابزار است، نه یک قانون. قدرت واقعی آن در سرعتی است که به شما برای نمونه‌سازی (Prototyping) و ساختن یک پایه محکم برای پروژه‌هایتان می‌دهد. بزرگ‌ترین اشتباه یک توسعه‌دهنده، استفاده کورکورانه از کلاس‌های پیش‌فرض بوت استرپ است که منجر به ساخت وب‌سایت‌هایی شبیه به هم می‌شود. چالش و هنر واقعی، در یادگیری نحوه سفارشی‌سازی (Customize) این فریمورک فرانت اند و استفاده از آن به‌عنوان یک نقطه شروع برای خلق یک طراحی منحصربه‌فرد است.

شما می‌خواهید از بوت استرپ بیشتر برای نمونه‌سازی سریع استفاده کنید یا به‌عنوان فونداسیون پروژه‌های نهایی؟ دیدگاه خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.

سؤالات متداول